Lá Cách là lá của cây Cách, có mùi vị thơm ngon, dùng chế biến kèm những món ăn xào hoặc ăn sống. Lá Cách không chỉ là một loại rau phổ biến trong bữa ăn hàng ngày của người Việt, mà còn là một vị thuốc có nhiều tác dụng bảo vệ gan, thanh nhiệt, chữa lỵ, và hạ huyết áp. Hãy cùng tìm hiểu về những điều thú vị về lá Cách trong bài viết dưới đây.
Lá Cách là gì?
Lá Cách là lá của cây Cách hay Vọng cách, có tên khoa học Premna corybomsa (Barm.f.), thuộc họ cỏ roi ngựa Verbenaceae. Cây Cách là một loại cây gỗ nhỏ, cao khoảng 2-3m, phân nhánh, và có khi mọc leo. Cây có lá đối, hình trái xoan hay bầu dục, có gốc tròn hay hình tim, chóp rũ hay có mũi ngắn. Lá Cách dài tới 16cm, rộng tới 12cm, có hình dạng trơn hoặc hơi khía răng ở phần trên, và có ít lông ở dưới, đặc biệt là trên các gân lá. Hoa của cây nhỏ, màu trắng lục xam, họp thành ngù ở ngọn cây. Quả của cây hình trứng, màu đen. Cây Cách thường mọc hoang dại ở những nơi rậm rạp và trên các liếp vườn. Ngoài ra, cây Cách cũng thường được trồng để lấy lá non làm rau ăn và làm thuốc.
Thu hái
Lá Cách thường có thể thu hái quanh năm, và có thể sử dụng cả lá, rễ, và vỏ thân của cây.
Sơ chế
Lá Cách sau khi thu hái về cần được rửa sạch, phơi hoặc sấy khô hoặc sao vàng để sử dụng. Với mùi thơm dễ chịu, lá Cách thường được ăn sống, gói bánh xèo, hoặc chế biến kèm với các loại rau tươi sống khác. Ngoài ra, lá Cách cũng được sử dụng để xào nấu các loại thịt như thịt rắn, thịt chuột đồng, hoặc để um lươn. Lá thường được thái nhỏ thành sợi rồi cho vào nồi xào hay nồi um khi các loại thịt đã gần chín rồi xào tiếp đến mềm.
image_caption
Tác dụng của Lá Cách
Ở một số nước khác khu vực Đông Nam Á, lá Cách được sử dụng để trị thấp khớp và làm thuốc lợi sữa. Cùng tìm hiểu những tác dụng chính của lá Cách:
1. Kháng viêm
Lá Cách có khả năng ức chế phù nề và giảm tình trạng viêm nhiễm. Trong các mô hình cấp tính, lá có thể ức chế sự hình thành phù nề do albumin trứng gây ra. Trong mô hình mãn tính, lá giảm đáng kể sự hình thành u hạt với tỷ lệ phần trăm ức chế tương ứng là 35,17% và 50,38%.
2. Bảo vệ gan
Chiết xuất ethanol từ lá Cách có tác dụng tương tự như silymarin – một chất tăng cường khả năng khử độc của gan và kích thích tái tạo tế bào gan. Đồng thời, lá Cách bảo vệ gan khỏi các thương tổn như do rượu và thuốc độc gan.
3. Hạ huyết áp
Lá Cách có tác dụng trợ tỳ can và chủ trị các chứng tăng huyết áp do can hỏa vượng và can dương vượng. Những triệu chứng thường đi kèm với những chứng tăng huyết áp này là đỏ mặt, cáu giận, khó ngủ, tăng huyết áp, và tinh thần lo lắng. Lá Cách giúp làm dịu tinh thần, cải thiện giấc ngủ, dễ vào giấc, và ngủ sâu. Ngoài ra, lá Cách có tính hành khí hoạt huyết, tăng lưu thông máu, và giảm sức cản ngoại biên, giúp làm giảm huyết áp.
4. Theo y học cổ truyền
Lá Cách được xem là có vị ngọt và tính mát trong y học cổ truyền. Lá Cách có tác dụng trợ tỳ can, làm mát gan, sáng mắt, tiêu độc, và lợi tiểu. Ngoài ra, lá Cách cũng được sử dụng để chữa lỵ, thông tiểu tiện, và giúp tiêu hóa.
Bài thuốc kinh nghiệm từ Lá Cách
Dưới đây là một số bài thuốc từ lá Cách cho những vấn đề sức khỏe cụ thể:
1. Tả lỵ
Dùng lá Cách tươi giã lấy nước hoặc lá Cách khô sắc nước uống. Thêm nước sôi để nguội, khuấy đều, và thêm chút đường để dễ uống. Đối với người lớn, dùng 30-40ml/ngày, còn trẻ nhỏ, dùng nửa liều người lớn.
2. Rối loạn kinh nguyệt
Đối với tắc kinh, kinh chậm ra do các bệnh lý khí huyết ứ trệ, có thể khắc phục bằng lá Cách. Dùng lá Cách sắc uống vào thời điểm trước hoặc trong hành kinh có thể cải thiện tình trạng rối loạn.
3. Giải độc bia rượu
Theo kinh nghiệm dân gian Nam bộ, dùng nhiều lá Cách non hoặc luộc xào có tác dụng giải độc bia rượu.
4. Gan nhiễm mỡ, ăn kém, đầy bụng
Hỗn hợp lá Cách 30g, lá dành dành hoặc chi tử 20g, gia trần bì 15g (nếu đầy bụng gia trần bì 15g), đậu đen 5g, cỏ mần trầu 10g, nhân trần 20g, và râu ngô 10g. Đem dược liệu sao vàng hạ thổ, cho nước vừa phải. Sắc uống lúc ấm, dùng trước hoặc sau bữa ăn 30 phút. Đối với bệnh cấp tính, dùng trong 20 ngày, còn bệnh mạn tính, nên dùng 1-3 tháng, để hạn chế tái phát.
Kiêng kị: Tránh ăn thịt chó, chuối tiêu, trứng, mỡ, và đường trắng khi dùng lá Cách.
5. Bướu giáp ác tính Basedow
Theo kinh nghiệm của TS Võ Văn Chi, tổ hợp cây lưỡi rắn, ô rô nước, dừa cạn, đu đủ, cây cối xay, ngũ gia bì chân chim, ké hoa đào, cúc áo hoa vàng, cây bòng bong, và cây vọng cách có thể giúp giảm bướu.
6. Sỏi thận, thông tiểu
Uống nước sắc từ lá Cách có thể giúp tống sỏi ra ngoài. Tuy nhiên, tác dụng thực sự phụ thuộc vào từng loại sỏi và vị trí của nó.
7. Tắc tia sữa
Hỗn hợp lá Cách và bồ công anh mỗi thứ 30-40g. Tất cả đều rửa sạch, giã nát, và vắt lấy nước cốt uống. Đem đắp bã bên ngoài, dùng 1 lần mỗi ngày. Đối với trường hợp ít sữa và tiểu khó, sử dụng 30g lá Cách, 12g thông thảo, sắc uống trong 1 tháng.
8. Nhức mỏi người
Lá Cách có tính hành khí hoạt huyết, tăng lưu thông trong cơ thể. Do đó, những người nhức mỏi, lớn tuổi, người trì trệ, nên kết hợp tập vận động và uống nước sắc từ lá Cách. Có thể sử dụng lá Cách làm rau ăn hoặc nấu canh với thịt heo, lá Cách và hoàng kỳ.
9. Thanh nhiệt
Đối với những thức ăn tính nhiệt như thịt bò ướp tỏi nướng, nên kèm theo lá Cách ăn để giải nhiệt.
10. Tiêu độc
Lá Cách giúp giảm tác dụng phụ của thịt bò khi gây dị ứng.
Lưu ý khi sử dụng Lá Cách
- Thành phần premnin và ganiarin trong lá Cách có tính độc, nên cần hạn chế lạm dụng để tránh tăng cường cảm giác, và tăng huyết áp.
Lá Cách không chỉ là một loại rau chế biến quen thuộc của người dân ta, mà còn có tác dụng đáng kể trong việc bảo vệ gan, chữa lỵ, tiêu hóa, tắc sữa. Tuy nhiên, vì lá Cách có độc tính, nên cần hạn chế lạm dụng. Trước khi sử dụng các bài thuốc kinh nghiệm, lưu ý tham vấn ý kiến bác sĩ để tránh tác dụng không mong muốn. Hy vọng bài viết trên đây mang lại thông tin bổ ích cho bạn đọc.
Để biết thêm thông tin, hãy truy cập tieucanhdep.
