Kê huyết đằng, thực vật dây leo thân gỗ được biết đến với nhiều tên gọi như cỏ máu, dây máu, hồng đăng, đại hoàng đằng,… có sự phân bố rộng khắp trong tự nhiên. Với những đặc điểm hình thái độc đáo và tác dụng tốt cho sức khỏe, kê huyết đằng đã trở thành một thảo dược quý giá trong y học và đông y.
Đặc điểm hình thái và phân bố kê huyết đằng
Đặc điểm hình thái
Kê huyết đằng có những đặc điểm hình thái đặc trưng giúp dễ dàng nhận biết. Thân cây thuộc loại dây leo lâu năm, cứng chắc như thân gỗ, có chiều dài lên đến 10m và đường kính trung bình từ 3cm đến 4cm. Vỏ bên ngoài của cây có màu nâu nhạt và khi chặt ngang, nhựa màu đỏ như máu sẽ tuôn ra. Lá cây có hình dáng tương tự quả trứng, mọc tập trung từ 3 đến 9 lá đơn với lá chét luôn mọc tại vị trí giữa cuống. Hoa của kê huyết đằng màu tím và thường mọc thành từng tràng, tạo nên một cảnh quan đẹp mắt. Quả của cây có hình dáng giống quả trứng và chứa từ 3 đến 5 hạt nhỏ.
Khu vực phân bố
Kê huyết đằng phát triển mạnh tại khu vực núi cao trên 850m. Tại Việt Nam, cây kê huyết đằng sinh trưởng tốt ở các tỉnh phía Nam và phía Bắc, đặc biệt là tại vùng núi cao. Các tỉnh như Lạng Sơn, Tuyên Quang, Thanh Hóa, Khánh Hòa, Đồng Nai, Lâm Đồng… là nơi tập trung số lượng lớn cây kê huyết đằng ngoài môi trường tự nhiên.
Phương pháp thu hái và bảo quản kê huyết đằng
Kê huyết đằng là một loại dược liệu quý, có thể được thu hái quanh năm và được sử dụng trong nhiều bài thuốc trị bệnh.
Phương pháp thu hái
Có hai phương pháp thu hái chính cho kê huyết đằng: thu hái tươi và thu hái khô.
-
Thu hái tươi: Sau khi thu hái, dây leo kê huyết đằng cần được rửa sạch và thái thành từng lát mỏng để sử dụng ngay.
-
Thu hái khô: Sau khi thu hái, dây leo được ngâm trong nước để loại bỏ chất độc. Đối với dây leo nhỏ, thời gian ngâm chỉ từ 2 tiếng đến 3 ngày. Sau khi ngâm, dây leo được rửa sạch và thái thành từng lát mỏng để phơi khô.
Cách thức bảo quản
Sau khi thu hái, kê huyết đằng cần được bảo quản trong một môi trường khô ráo và thông thoáng. Để đảm bảo chất lượng của dược liệu, không nên để kê huyết đằng đã qua sấy khô tiếp xúc với độ ẩm, vì điều này có thể làm mất tác dụng của nó và gây ra mốc.
Tác dụng và ứng dụng của kê huyết đằng
Kê huyết đằng có nhiều tác dụng quan trọng đối với sức khỏe, được công nhận cả trong y học đông y và y học hiện đại.
-
Tác dụng theo đông y: Kê huyết đằng có vị đắng nhưng tính ấm, giúp điều huyết, thông kinh và tăng cường sức khỏe xương khớp. Người bị thiếu máu, phụ nữ kinh nguyệt không đều, người bị đau nhức cơ thể, hay toát mồ hôi, cũng như những người mắc bệnh lý về dạ dày, đều có thể sử dụng kê huyết đằng để hỗ trợ điều trị.
-
Tác dụng theo y học hiện đại: Kê huyết đằng chứa các hợp chất có khả năng kích thích hệ thần kinh và tác động đến hệ tim mạch. Đây là lý do mà kê huyết đằng được sử dụng trong sản xuất thuốc kháng viêm và tăng cường chuyển hóa phosphate.
Một số bài thuốc từ kê huyết đằng
Dưới đây là một số bài thuốc sử dụng kê huyết đằng làm nguyên liệu:
-
Bài thuốc trị thiếu máu: Tán bột kê huyết đằng khoảng 250g phơi khô và ngâm cùng khoảng 1 lít rượu nếp. Sau 7 đến 10 ngày, loại rượu ngâm này sẽ sẵn sàng để sử dụng.
-
Bài thuốc trị nhức mỏi cơ thể: Chuẩn bị sẵn kê huyết đằng và tục đoan, mỗi loại khoảng 16g. Kết hợp với các nguyên liệu khác như hương thảo, khoang cân đằng và cẩu tích, mỗi loại khoảng 12g. Sắc tất cả nguyên liệu trên với 700ml nước, chờ đến khi nước còn 300ml thì tắt bếp. Uống 2 đến 3 lần mỗi ngày trong vòng 6 ngày liên tục để giảm nhức mỏi cơ thể.
-
Bài thuốc trị chứng ra mồ hôi trộm: Người bị chứng ra mồ hôi trộm uống khoảng 100g kê huyết đằng tươi mỗi ngày, tương đương với 200ml.
-
Bài thuốc trị đau dạ dày: Sắc 20g kê huyết đằng với nước và uống thay trà hàng ngày.
Lưu ý, các bài thuốc trên chỉ mang tính tham khảo. Trước khi sử dụng, bạn nên tham khảo ý kiến từ thầy thuốc và thực hiện thăm khám sức khỏe kỹ lưỡng.
Lưu ý khi sử dụng kê huyết đằng
Kê huyết đằng chứa một lượng nhỏ độc tính sau khi thu hái và bảo quản. Theo thử nghiệm lâm sàng, động vật bị tiêm tinh chất kê huyết đằng với liều lượng tương đương 4.25g/kg có nguy cơ bị tử vong. Vì vậy, khi sử dụng bất kỳ bài thuốc nào từ kê huyết đằng, bạn cần tham khảo liều lượng và tuân thủ chỉ dẫn của thầy thuốc.
-
Liều lượng sử dụng: Trung bình mỗi ngày nên sử dụng từ 10g đến 30g kê huyết đằng.
-
Cách dùng phổ biến: Sắc thành nước uống thay trà, ngâm cùng rượu hoặc chế thành dạng cao.
-
Đối tượng chống chỉ định: Phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú, trẻ em, người bị nóng trong, người dị ứng với thành phần của kê huyết đằng.
Kê huyết đằng có tác dụng rất tốt trong điều trị giảm đau, điều hòa khí huyết và chống nhức mỏi xương khớp. Tuy vậy, trước khi sử dụng bất kỳ bài thuốc nào từ kê huyết đằng, bạn nên tham khảo ý kiến và tư vấn từ thầy thuốc, không nên tự ý sử dụng.
