Cây cúc tần, còn được gọi là cây từ bi, nan luật hay lức ấn, là một loài cây bụi thân leo có nhiều đặc điểm sinh trưởng và hình thái thú vị. Thuộc họ Cúc và trong khoa học được gọi là cây Pluchea indica. Cây cúc tần có chiều cao từ 1 – 2m, mọc thẳng và có nhiều nhánh nhỏ. Lá của cây hình trứng, màu xanh nhạt tươi sáng, có mùi thơm khi vò nát. Hoa của cây mọc thành từng cụm kèm theo chuỗi lá, và quả có màu nâu đỏ.
Loài cây này thích hợp sinh sôi và phát triển ở những vùng đất ngập nước, đất thấp ven sông, ven biển, đầm lầy và vùng nước mặn. Ngoài ra, cây cúc tần cũng thường mọc trong rừng và nơi đất liền. Ở Việt Nam, cúc tần được người dân trồng bằng cách giâm cành hoặc mọc hoang ở khắp các tỉnh.
Bộ phận rễ và lá của cây cúc tần có thể thu hoạch được quanh năm. Lá non và lá bánh tẻ được thu hái trước khi cây ra hoa, sau đó được làm sạch và phơi khô để sử dụng dần. Cây cúc tần chứa nhiều tinh dầu có thành phần chính như α-pinen, long não, benzyl acetate, benzyl alcohol, linalool, eugenol, cadinol, flavonoid và terpenoid. Trong rễ có nhiều plucheol A và B, plucheoside C, D1, D2, D3 và E, stigmasterol, beta-sitosterol và pterocaptriol.
Công Dụng Thần Kì Của Cây Cúc Tần
1. Theo Y Học Cổ Truyền
Trong Đông Y, cây cúc tần có vị hơi đắng và tính mát. Nhờ vào các thành phần dược lý có lợi, cúc tần thường được sử dụng để chữa ho, cảm sốt, bí tiểu, đau nhức xương khớp và hỗ trợ tiêu hóa.
Dưới đây là một số bài thuốc được lưu truyền trong dân gian sử dụng lá cúc tần để chữa bệnh:
- Chữa ho: chuẩn bị lá chanh 50g, lá cúc tần 200g, rễ thủy xương bồ, rễ cà gai leo, củ sả mỗi loại 100g, trần bì 50g. Đem đi phơi khô, cắt nhỏ, sao vàng sắc nước uống 2 lần/ngày.
- Chữa cảm sốt: đinh lăng, lá và rễ cúc tần, rễ bưởi, cam thảo mỗi loại 20g, sắc nước uống 1 thang/ngày.
- Chữa viêm khí quản: lá cúc tần 20g, gừng 3g, thịt lợn băm nhuyễn. Sơ chế sạch sẽ các nguyên liệu này rồi cho vào nấu cháo, chia thành 3 phần ăn hết trong ngày.
- Chữa ghẻ: rửa sạch lá cúc tần tươi, ngâm với nước muối, giã nát sau đó đắp trực tiếp lên vùng da bị ghẻ. Bên cạnh đó, người bệnh có thể đun lá cúc tần để tắm mỗi ngày.
- Xông hơi tiêu trĩ: chuẩn bị ngải cứu, lá lốt, cúc tần, lá sung với tỷ lệ tương đương nhau cùng 1 củ nghệ vàng. Đem nguyên liệu đã chuẩn bị rửa sạch sẽ, đun cùng 1,5 lít nước, thêm vài lát nghệ vàng để nấu cùng. Tiếp theo, cho nước thuốc đã nấu vào chậu, chờ tới khi thuốc bớt nóng thì xông hơi hậu môn trong khoảng 15 phút. Sau đó, ngâm hậu môn vào chậu nước này thêm 10 phút. Nên thực hiện từ 2 – 3 lần/tuần và khá hiệu quả đối với những người bị trĩ nhẹ.
- Chữa chứng bí tiểu: sử dụng 100g lá cúc tần tươi hoặc 40g lá khô rửa sạch, sau đó nấu với nước uống thay nước lọc hàng ngày để tăng cường chức năng thận và lợi tiểu.
2. Theo Y Học Hiện Đại
Theo nhiều chuyên gia, cây cúc tần có đặc tính giúp chống loét, chống viêm, chống khuẩn, lợi tiểu và hạ đường huyết. Cụ thể:
Tác Dụng Chống Nọc Độc Rắn
Ít ai biết rằng rễ cây cúc tần chứa nhiều stigmasterol và β-sitosterol có tác dụng vô hiệu hóa sự xâm nhập của nọc độc của loài rắn Vipera russelli. Điều này giúp giảm biến chứng xuất huyết và nguy cơ tử vong cao do nọc độc rắn gây ra.
Tác Dụng Kháng Khuẩn
Cây cúc tần chứa các hợp chất có khả năng chống lại Entamoeba histolytica và kiểm soát triệu chứng của bệnh lao. Ngoài ra, nó còn được coi là liệu pháp thay thế hiệu quả trong việc điều trị bệnh kiết lỵ và nhiễm trùng đường tiết niệu.
Loại tinh dầu do lá cúc tần tiết ra khi được pha loãng trong polyethylene glycol có tác dụng kháng khuẩn, tiêu diệt được một số loại nấm và vi khuẩn gây bệnh như Escherichia coli, Staphylococcus aureus, nấm Candida albicans, Microsporum gypseum và Xanthomonas campestris.
Tác Dụng Chống Oxy Hóa
Chiết xuất dung dịch từ lá cúc tần rất giàu hoạt chất chống viêm và chống oxy hóa. Trong đó, hoạt động chống oxy hóa liên quan nhiều đến nồng độ cao các chất như flavonoid và phenolic chứa trong lá cúc tần.
Tác Dụng Bảo Vệ Gan
Rễ cúc tần chứa hoạt chất giúp bảo vệ các tế bào gan trước các tổn thương do carbon tetraclorid gây ra.
Tác Dụng Chống Viêm
Ngoài những công dụng nêu trên, cây cúc tần còn giúp tăng khả năng chống viêm nhờ bộ rễ chứa các chất ức chế prostaglandin E2 và carrageenan, hai tác nhân gây sưng bàn chân và phù khớp.
Có thể nói cây cúc tần là một loài cây quen thuộc với người dân Việt Nam. Với các công dụng từ cảnh quan đến sức khỏe, cây cúc tần đáng được chú ý và trở thành một phần quan trọng trong cuộc sống hàng ngày. Để biết thêm thông tin về tiêu canh và các giải pháp tối ưu, hãy ghé thăm tieucanhdep.
